Przed nami 11. edycja Festiwalu Góry Literatury. Spotkamy się w dniach 4–12 lipca w ponad 20 lokalizacjach Dolnego Śląska. Będziemy obecni na Zamku Sarny w Ścinawce Górnej, w Nowej Rudzie, Wałbrzychu, Kłodzku, Ludwikowicach Kłodzkich, Jedlinie-Zdroju, Dzierżoniowie, Dzikowcu, Radkowie, Opolnicy, Gajowie i Sokołowsku. Zaplanowaliśmy niemal 160 spotkań autorskich, dyskusji, koncertów, czytań, warsztatów, wystaw, pokazów filmowych, performensów, akcji społecznych i seminariów z udziałem ponad 200 gości. Festiwal Góry Literatury powstał z inicjatywy Olgi Tokarczuk w 2015 roku. Jego głównymi celami były i pozostają aktywizowanie kulturalne oraz obywatelskie mieszkańców i mieszkanek ziemi kłodzkiej i aglomeracji wałbrzyskiej, promocja kultury oraz czytelnictwa, upowszechnianie i wzmacnianie postaw ekologicznych i równościowych oraz promocja regionu.
Hasło przewodnie tegorocznej edycji brzmi „Manipulacja, dezinformacja, hejt”. Uważamy, że jeszcze nie jest za późno, by aktywnie przeciwdziałać tym zjawiskom. Jeśli tego nie zrobimy, to już niedługo będą wykorzystywane na tak ogromną skalę, że nic nie powstrzyma ich przed całkowitym zniszczeniem słabnących wartości demokratycznych i humanistycznych. Świadomość i wiedza na temat mechanizmów manipulacji i zasad działania narzędzi dezinformacji ma niewielkie szanse, by zaistnieć w mediach głównego nurtu, a więc także w powszechnej świadomości. W świecie zdominowanym przez informację poszatkowaną i lekkostrawną lektura długich opracowań, niezbędnych, by zrozumieć istotę problemu, nie jest częstą praktyką. Jeśli nie chcemy, by medialne nagłówki próbujące opisać manipulację, dezinformację i będący wynikiem ich stosowania hejt brzmiały na przykład tak: „Słowa klucze do zrozumienia naszej współczesności”, „Narzędzia, które najlepiej opisują i kształtują naszą rzeczywistość”, „Pojęcia najdokładniej definiujące nasze relacje”, musimy szukać różnych sposobów radzenia sobie z tym „nowym kanonem informacyjnym”.
Inspiracją do podjęcia takiego tematu była zarówno zeszłoroczna odsłona, podczas której nas i naszych gości oraz gościnie zalała niewyobrażalna wcześniej fala mowy nienawiści, oparta na manipulacji i dezinformacji, jak i słowa wygłoszone w tym roku przez Olgę Tokarczuk w czasie ceremonii przyznania jej doktoratu honoris causa Sorbony: Znaleźliśmy się oto w bardzo niepewnym, może nawet niebezpiecznym okresie w historii świata. Stary porządek polityczny wydaje się rozsypywać w pył, zaś nowy, powstający na naszych oczach, nabiera niepokojących kształtów. Wracają, wydawałoby się dawno wyegzorcyzmowane, demony. W globalnej wojnie o przywództwo nad światem informacja wykorzystywana jest jako broń, za pomocą której można wprowadzić w błąd, zmanipulować, oszukać, zwieść i w końcu zabić. W takiej rzeczywistości wszechobecnego kłamstwa musimy jednocześnie dbać jak najstaranniej o niezatracanie materialnych i rzeczywistych konturów naszego świata, zwłaszcza w sytuacji kiedy napierają na nas hordy fałszerzy, diabelsko biegłych w szokującej interpretacji faktów, zdolnych uczynić z czarnego białe i odwrotnie. Gdzie zatem jest miejsce fikcji literackiej w wojnach z fałszem, manipulacją, dezinformacją, mistyfikacją, fake newsami, przeinaczeniami i zwykłym, ordynarnym kłamstwem? W czasie tegorocznej edycji spróbujemy odpowiedzieć na to fundamentalne i tylko pozornie paradoksalne pytanie postawione przez Noblistkę (a będzie ono wybrzmiewać wielokrotnie podczas dyskusji o książkach zaproszonych osób autorskich). Przyjrzymy się mechanizmom manipulacji, dezinformacji i hejtu z wielu różnorodnych, nie zawsze oczywistych i przewidywalnych punktów widzenia. Jesteśmy bowiem przekonani, że większość zjawisk niszczących życie społeczne ma zazwyczaj początek w zwykłym, prymitywnym kłamstwie – żeby skutecznie zapobiegać jego rozprzestrzenianiu, trzeba znaleźć jego źródła.
Pojęcia manipulacji, dezinformacji i hejtu będziemy analizować w kontekście relacji społecznych, środowiska naturalnego czy równości praw, jak i technologii internetowych oraz zagadnień psychologicznych, filozoficznych, historycznych i politycznych. Będziemy się zastanawiać, czy sztuka i kultura mają szansę realnie przeciwdziałać wpływowi tych zjawisk na naszą rzeczywistość i przyszłość świata. Czy opowieść z moea naszej organizacji – sentencji zaczerpniętej z mowy noblowskiej naszej Fundatorki: Kiedy zmienia się opowieść, zmienia się świat – będzie wciąż opowiadana przez ludzi uczciwych, wrażliwych i empatycznych? A może przegra z historiami snutymi cynicznie przez ludzi złych, przez awanturnicze i prowokacyjne (i często dobrze opłacane) trolle, przez boty, będące niezwykle skuteczną emanacją bardzo niebezpiecznych umysłów?
Co stanie się naszą codziennością w nadchodzących latach? Czy zostaniemy zmuszeni do zmian definicji rzeczy, jak nam się dotychczas wydawało, oczywistych? Co uznamy za nową „normalność”? Czy wolno nam się przyzwyczajać do tego, że granice akceptacji kwes@i w istocie nieakceptowalnych wciąż się przesuwają? Czy słowa takie jak uczciwość (także intelektualna), godność i prawda zaczną być powszechnie i bezmyślnie stopniowane? Kto zmieni opowieść i świat? W jaki sposób zmanipulowany język i inne żywiące się dezinformacją narzędzia komunikacji wykrzywią nasze postrzeganie rzeczywistości? Czym ta rzeczywistość będzie i kto ją będzie kreował? Wreszcie: dlaczego kategorie narodowe, na przykład polskość, mają być gwarantem prawości, a jakaś szczególnie pojmowana „inność” – będąca w istocie wygnaniem poza obręb wspólnoty narodowej – dowodem na niegodziwość? Innymi słowy: kto i w jaki sposób ma prawo mówić nam, kim jesteśmy? Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, kto ma nam dzisiaj opowiadać świat i komu pozwolimy go zmieniać, nie tylko ustami osób tworzących literaturę. Dlatego zaprosiliśmy na nasze sceny ludzi, którzy na co dzień muszą zmagać się ze sfałszowaną informacją o sobie, z kłamstwem, które skutkuje olbrzymim hejtem. Porozmawiamy zatem między innymi z Mają Ostaszewską i Jurkiem Owsiakiem, Adamem Michnikiem i Adamem Bodnarem, Olgą Tokarczuk i Michałem Bilewiczem, Jolantą Kwaśniewską i Joanną Tokarską Bakir. Co łączy aktorkę i lidera organizacji pozarządowej, naczelnego „Wyborczej” i ministra sprawiedliwości, pisarkę i psychologa społecznego, byłą pierwszą damę Rzeczpospolitej i historyczkę Zagłady? Oczywiście odwaga w dążeniu do prawdy i obrona wartości humanistycznych, ale niestety także pytanie, które stawiają im dziesiątki tysięcy anonimowych – i naszym zdaniem często zmanipulowanych – ludzi: czy wy w ogóle jesteście Polakami?
Na naszych scenach zagoszczą również pisarze i dziennikarze zagraniczni, którzy w swojej pracy regularnie zadają pytania bliskie tematowi przewodniemu naszego fes@walu: Götz Aly, badacz i znawca nazizmu, Anne Appelbaum, rozważająca mechanizmy autokracji, Petra Hůlová, autorka sławnej powieści PlasKkowe M3, czyli czeska pornografia, Georgi Gospodinow, autor kultowej już Fizyki smutku, Patrick Radden Keefe, który w swoim Imperium bólu rozprawia się z baronami przemysłu farmaceutycznego, Kateřina Tučková, autorka książki Bílá Voda o ośrodku internowania zakonnic na pograniczu polsko-czeskim, czy Oksana Zabużko, świetnie znana w Polsce ukraińska pisarka, zaangażowana w walkę z dezinformacją Kremla. Odwiedzi nas też plejada polskich autorek i autorów, wśród nich: Magdalena Barbaruk, Joanna Bator, Grzegorz Bogdał, Sylwia Chutnik, Urszula Glensk, Justyna Dąbrowska, Katarzyna Grochola, Mikołaj Grynberg, Magdalena Grzebałkowska, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Weronika Kostyrko, Katarzyna Kubisiowska, Joanna Kuciel-Frydryszak, Renata Lis, Ewa Mańkowska, Monika Muskała, Mateusz Pakuła, Marcin Szczygielski, Agnieszka Taborska, Wojciech Tochman, Adam Wajrak, Ewa Winnicka, Urszula Zajączkowska i Katarzyna Zyskowska.
Spotkamy się także w czasie rozmaitych aktywności m.in. z Bogdanem de Barbaro, Katarzyną Bąkowicz, Piotrem Chmielewskim, Mikołajem Dorożałą, Magdaleną Dziewguć, Michałem Figurą, Jagą Hupało, Tadeuszem Gadaczem, Aleksandrą Gliszczyńską-Grabias, Sylwią Gregorczyk-Abram, Leszkiem Kolankiewiczem, Katarzyną Kozyrą-Zyskowską, Adamem Leszczyńskim, Filipem Łobodzińskim, Wojciechem Mannem, Andą Roeenberg, Dorotą Sumińską, Tomaszem Stawiszyńskim, Radosławem Ślusarczykiem, Halszką Witkowską i Moniką Tadrą czy Ewą Woydyłło. Pośród tegorocznych wykładowców Latającego Uniwersytetu Ludowego, oprócz regularnie odwiedzających nasz fes@wal Edwina Bendyka, Karoliny Kuszlewicz, Karola Maliszewskiego i Magdaleny Środy, będzie można spotkać m.in. Lenę Bielską, Katarzynę Błażejewską-Stuhr, Jakuba Gałęziowskiego, Katarzynę Kasię i Grzegorza Markowskiego, Jana Mencwela oraz Elżbietę Mirgę Wójtowicz. Wiele z zajęć, które zaproponowaliśmy w tym roku, będzie wprost odnosić się do demitologizowania zjawisk manipulacji, dezinformacji i hejtu oraz przeciwdziałania im. W bardzo rozbudowanym w stosunku do ubiegłych lat paśmie dziecięcym i młodzieżowym Małe Góry Literatury zapraszamy na warsztaty i lekcje między innymi z Malwiną Hajduk, Bogusiem Janiszewskim, Grzegorzem Kasdepkem, Krzysztofem Łapińskim, Agatą Romaniuk, Katarzyną Stoparczyk oraz Olą Szmidą. Spotkania z naszymi gośćmi i gościniami poprowadzą m.in. Urszula Glensk, Eliza Kącka, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Ryszard Koziołek, Michał Nogaś, Małgorzata Omilanowska, Emilia Padoł, Amelia Sarnowska, Olga Wróbel i Dorota Wysocka-Schnepf.
Tym razem udało nam się przygotować aż 3 głośne lektury – niezwykle popularne pasmo fes@walu. Fragmenty Ziemi obiecanej Władysława Reymonta przeczytają Daniel Olbrychski i Andrzej Seweryn, niezapomniani Karol Borowiecki i Maks Baum z ekranizacji powieści w reżyserii Andrzeja Wajdy. Niezwykle aktualne dziś opowiadanie Próba generalna Olgi Tokarczuk zinterpretują Marek Kondrat, Andrzej Seweryn i Maciej Stuhr. Maja Ostaszewska przeczyta natomiast fragmenty powieści Dom dla Doma Wiktorii Ameliny, ukraińskiej pisarki, niegdyś gościni naszego fes@walu, która dwa lata temu podczas dokumentowania rosyjskich zbrodni wojennych została zabita wraz z wieloma innymi cywilami w ataku armii rosyjskiej na Kramatorsk. Zagramy 9 koncertów. Wystąpią: Trio Możdżer Danielsson Fresco, Kaśka Sochacka, ZALEWSKI, RGG & Robert Więckiewicz, Artur Andrus, Zespół Reprezentacyjny, Łona | Konieczny |Krupa, Pidżama Porno, Hołdys / Waglewski / Karimski Orchestra. Nie zabraknie innych stałych pasm fes@walowych – pasmo sztuki w tym roku będzie reprezentować rozległa i różnorodna wystawa Po deszczu, której kuratorkami są Jaga Hupało i Anna Klimczak. Zostaną podczas niej zaprezentowane – w różnych lokalizacjach – prace kilkudziesięciu artystek i artystów, wśród nich Bożenny Biskupskiej, Joanny Concejo czy Poli Dwurnik. Istotnym elementem wystawy staną się dzieła oddające dramatyczne doświadczenia zeszłorocznej powodzi. Nie będą to jedyne akcenty dotyczące wrześniowej tragedii podczas naszego fes@walu.
Kuratorowane przez Karola Maliszewskiego pasmo poetyckie znowu przybliży młode głosy w polskiej poezji czy „mniej znaną literaturę polską”. W jego ramach spotkamy się m.in. z Anną Janko, Maciejem Robertem, Bianką Rolando, Dariuszem Sośnickim, Mirką Szychowiak, Antoniną Tosiek i Agą Zano. Tradycyjnie odbędą się warsztaty prozatorskie prowadzone przez Zbigniewa Kruszyńskiego, Miłkę Malzahn i Karola Maliszewskiego, w tym roku pod hasłem „Fikcja, fiksacja, mistyfikacja”. Po raz kolejny udało nam się zorganizować teatrowi amatorskiemu debiut w zawodowym teatrze: na scenie Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu wystąpi Teatr Muzyczny na Fabrycznej z Ludwikowic Kłodzkich. I ponownie przez dużą część fes@walu będzie towarzyszyć nam Tour de Konstytucja, akcja społeczno-edukacyjna organizowana przez Fundację Aktywna Demokracja. Zapraszamy!
Napisz komentarz
Komentarze