Franciszek Andrzej Bobola Starowieyski, pseudonim Jan Bryk ur. 8 lipca 1930 w Bratkówce k. Krosna – zm. 23 lutego 2009 roku w Warszawie. Niewiele wiadomo o jego dzieciństwie oraz młodości poza tym, że pochodził z rodu szlacheckiego, pieczętującego się herbem Biberstein. W latach 1949-1952 studiował malarstwo na ASP w Krakowie u Wojciecha Weissa i Adama Marczyńskiego, później także na ASP w Warszawie pod okiem Michała Byliny. Dyplom uzyskał w roku 1955.
Pierwszym głośnym plakatem, który przyniósł mu rozgłos był Płaczący gołąbek pokoju, będący wyrazem solidarności z Powstaniem na Węgrzech w 1956 roku. Niezwykle odważna jak na owe czasy i osobę autora praca zawisła na wystawie w Muzeum Narodowym w Poznaniu. O sile jej przekazu najlepiej świadczy fakt, że poznaniacy wciąż mający w pamięci niedawne stłumienie robotniczego strajku, spontanicznie składali przy plakacie kwiaty.
"Odkąd pamiętam, zawsze moim językiem był rysunek. Najlepiej wyraża moje myśli."
Szerszą popularność Starowieyski zyskał w latach 60, głównie za sprawą serii plakatów teatralnych i filmowych. Wówczas to ukuł pojęcie tzw. teatru rysowania, czyli tworzenia prac na oczach widowni. Zauważalna fascynacja barokiem, surrealistyczne otoczenie i niezwykle precyzyjna kreska, a całość podlana groteskowym humorem, stały się jego znakiem rozpoznawczym. Genialna epoka, Oni, czy Don Giovanni były wówczas niezwykłym powiewem świeżości w odniesieniu do siermiężnej i surowej sztuki socrealizmu.
Sztuka elitarna – tak, sztuka masowa – nie
Sława w Polsce szybko przerodziła się w sławę międzynarodową, co pozwoliło Starowieyskiemu wystawiać swoje prace w całej Europie, a także w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Był laureatem wielu nagród, m.in.: Grand Prix na Biennale Sztuki Współczesnej w Saô Paulo (1973), Grand Prix za plakat filmowy na festiwalu w Cannes (1974), Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu w Paryżu (1975), Annual Key Award gazety Hollywood Reporter (1975-1976), nagrody na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago (1979-1982). W 1994 roku za scenografię do komediodramatu Ubu Król czyli Polacy w reżyserii Krzysztofa Pendereckiego otrzymał nagrodę Złotej Maski. Jedenaście lat później Minister Kultury uhonorował go Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Zmarł 23 lutego 2009 roku w Warszawie w wieku 79 lat. Został pochowany na cmentarzu w podwarszawskich Laskach.
Komentarze